DİHA - Dicle Haber Ajansı

İSTANBUL (DİHA) - Kültür sanatta yıla toplumsal duyarlılık damga vurdu. 2013 yılında prestijli sinema festivallerinde ödül alan sanatçılar Paris katliamı, Gezi Direnişi ve Rojava Devrimi'ne kayıtsız kalmayarak aldıkları ödülleri direniş ve devrime adadı. Tarihi Emek Sineması tüm çabalara rağmen kapatılırken, Gezi direnişine sanatçıların öncülük etmesi yılın en önemli olayı odu. Sanat alanında alternatif üretimin yoğunca yaşandığı 2013 yılında gişe ve yüksek tiraj yine popüler kültürün oldu.

2013 yılı sinema, müzik, resim, fotoğraf, edebiyat gibi birçok alanda alternatif üretim bakımından yoğun üretimle geçti. Üretim hızla yayılırken özellikle sosyal medya sayesinde yurttaşın yayınlanan eserlerden haberdar olması ve eserlere ulaşması da son derece kolaylaştı. 2013 yılında, toplumsal hareketlere duyarsız kalmayan sinema alanında, birçok festivalde ödül alan sanatçılar, verdikleri mesajlarla Gezi Direnişi ve Rojava Devrimi'ne kayıtsız kalmadı. Fakat bununla beraber Gezi Direnişi gibi toplumsal hareketlere destek veren sanatçılar operasyon, sansür ve bütçe kesintilerinin hedefi haline getirildi. Gezi direnişinin ardından direnişe destek veren sanatçının çalıştığı birçok özel tiyatronun ödeneklerinin kesilmesi de bunun en açık kanıtı oldu.

Sinemada Kürt sanatçılar öne çıktı

Bu yıl düzenlenen festivallerde birbirinden iddialı filmler yarışırken, festivallerde Kürt sanatçıların öne çıkması dikkat çekti. Gerçekleşen birçok festivalde Gezi Direnişi ve Rojava Devrimine atıfta bulunuldu. 10-20 Mart tarihleri arasında yapılan 9. Akbank Kısa Film Festivali'nde "Yüksük" en iyi film seçildi. Kadına karşı ayrımcılığı, şiddeti ve erkek egemenliğini konu alan Altın Bamya Ödülleri bu yıl sahiplerini buldu. Türkiye Sinemasının uluslararası başarılarına katkıda bulunmak ve Türkiye'den projeleri ve post prodüksiyonu devam eden filmleri tanıtmak amacıyla bu yıl "Köprüde Buluşmalar Yapım Aşaması Atölyesi" 8'inci kez düzenlendi.

Emek Sineması'nın yıkımına engel olmak için işgal eylemi

Alternatif sinemanın can bulduğu pek çok salon ya kapamaya mahkûm edildi ya da kentsel dönüşüm adı altında AVM'ye dönüştürülmek üzere yıkıldı. İstanbul'da çeşitli vesilelerle sinemaseverler Emek Sineması'nın yıkımını protesto etmek amaçlı çeşitli eylemler gerçekleştirdi. Eylemlere polis sert bir şekilde müdahale etti.19 Mart'ta Emek Bizim İstanbul Bizim İnisiyatifi üyeleri ve sinemaseverler, tarihi Emek Sineması'nın yıkılmasını protesto etmek için işgal eylemi gerçekleştirdi. Tüm tepkilere rağmen Emek Sineması'nın da içinde bulunduğu tarihi "Serkildoryan" binası önüne inşaat iskelesi kurularak yıkımı gerçekleştirildi. 30 Mart-14 Nisan tarihleri arasında 32. İstanbul Film Festivali gerçekleştirildi. Festival sırasında yıkılan Emek Sineması için birçok etkinlik düzenlendi. Emek Sineması için yapılan eylemlere polis sert bir şekilde müdahale etti. Müdahaleden pek çok ünlü sinemacı da etkilendi.

Film festivalleri

"Dayanışma, Direniş, Devinim" temasıyla Ankara'da 9-16 Mayıs tarihleri arasında yapılan 16. Uçan Süpürge Uluslararası Kadın Filmleri Festivali'nde 106 film gösterimi gerçekleştirildi Mayıs ayında gerçekleşen Cannes Film Festivali'nde bu yılın 'Altın Palmiye' ödüllü "Mavi En Sıcak Renktir" filmine verildi.

32. İstanbul Film Festivali'ne Onur Ünlü'nün "Sen Aydınlatırsın Geceyi" filmi damgasını vururken "Yozgat Blues" filmindeki performansıyla Ercan Kesal, en iyi erkek oyuncu ödülünü aldı. Eylül ayında gerçekleşen önemli festivallerden birisi olan Adana Altın Koza Film Festivali'nde festivale en iyi film başta olmak üzere beş dalda ödül alan "Yozgat Blues" filmi damgasını vurdu. Yılmaz Güney Ödülü ise yönetmen Deniz Akçay'ın "Köksüz" filmine verildi.

Yılmaz Güney Kısa Film Festivali Halil Dağ Sineması'na adandı

Batman Belediyesi ve Ortadoğu Sinema Akademisi Derneği tarafından bu yıl 10-17 Kasım tarihleri arasında 4'üncü kez gerçekleştirilen Yılmaz Güney Kürt Kısa Film Festivali ise "Halil Dağ Sineması'na adandı. İngiltere'nin başkenti Londra'da 8. Londra Kürt Film Festivali düzenlendi. Festival kapsamında uzun ve kısa olmak üzere birçok Kürt filmi gösterildi.15-22 Kasım tarihleri arasında Hackney Picture House'ta gerçekleşen festival Avrupa'daki en büyük Kürt kültür-sanat festivali unvanına sahip.

Paris katliamı, Rojava devrimi, Gezi direnişi unutulmadı

4-11 Ekim arasında düzenlenen 50. Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali de sinema dünyasında yılın önemli festivallerinden birisi olarak yerini aldı. Festivale Kürt sinemacıları damgasını vurdu. En iyi film ödülünün Ferit Karahan'ın yönetmenliğini yaptığı 'Cennetten Kovulmak' filmi ile Ramin Matin'in yönettiği 'Kusursuzlar' adlı filme verildiği festivalde yönetmen Ferit Karahan ödülünü Rojava devrimi ve Gezi direnişçilerine ithaf etti. En iyi belgesel ödülünü "Fecira" ile alan Piran Baydemir ise ödülünü Paris'te katledilen Kürt siyasetçiler Sakine Cansız, Fidan Doğan ve Leyla Şaylemez'e adadı.

Mezopotamya Sinema Kolektifi Sinema Akademisi öğrencilerinin çektiği altı kısa filmden birçoğu ulusal ve uluslararası festivallerde yarıştı. 50. Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali kısa film dalında en iyi film ödülünü "Karpuz Cenneti" filmiyle alan genç Kürt sinemacıları kolektif üretimin meyvelerini ödüllerle toplamaya başladı. Kasım ayında gerçekleştirilen "Boğaziçi Kısa Film Festivali" Türkiye'nin en çok ödül veren kısa film festivali olarak tarihe geçti. Silopi'de yapılan 1. Mezopotamya Film Festivali kapsamında 7 film sinemaseverlerin beğenisine sunuldu.

Gişe rekorları piyasa filmlerine!

Sinemasal üretim açısından 2013 yılı bereketli geçerken, farklı ülkelerden ve farklı temadan filmler sinemaseverlerle buluştu. Tüm bu alternatif üretime rağmen gişe rekorları yine "piyasa filmleri" diye tabir edilen yüksek bütçeli filmlere kaldı. Her yıl olduğu gibi 2013 yılında da iktidar pek çok alanda sanatı sansürleyip baskıyla kendi kontrolünde tutmaya çabaladı..

Sinema ve tiyatronun kayıpları unutulmadı

Bu yıl sinema dünyasında hüzne boğan kayıplar yaşandı. Tuncel Kurtiz, Kürt yönetmen Taha Kerîmî, oyuncu Metin Serezli ve Nejat Uygur'da sinema ve tiyatro dünyasının 2013 yılında kaybettiği önemli isimler oldu.

Birçok yerde sinemaya ve halkların mücadelesine emek veren sanatçılarda unutulmadılar. Kürt illeri başta olmak üzere birçok yerde anma etkinlikleri gerçekleştirildi. Ortadoğu Sinema Akademisi ile Cegerxwîn Gençlik ve Kültür Merkezi, Kürt yönetmen Taha Kerîmî için ölüm yıldönümünde anma etkinliği düzenledi. Etkinlik kapsamında Kerîmî'nin Kandil Dağları Filmi de gösterildi. Şırnak kırsalında 1 Nisan 2008'de yılında çıkan çatışmada yaşamını yitiren Kürt sinemacı Halil İbrahim Uysal (Halil Dağ), ölüm yıldönümü münasebetiyle Ortadoğu Sinema Akademisi Derneği tarafından düzenlenen programla anıldı. 6-9 Aralık tarihlerinde Yeşilçam Sineması, Tuncel Kurtiz anısına "İçinden Tuncel Kurtiz Geçen filmler" temasında rol aldığı filmlerin gösterimini gerçekleştirdi.

Kürt edebiyatında önemli eserler

Kürt edebiyatında yeni eserler ortaya çıkmaya devam ederken yine önde gelen yarışmalarda ödüller sahiplerini buldu. Sansür ise her zaman olduğu gibi edebiyatın üzerinde gölgesini korumaya devam etti.

Kürt halkının en önemli bilginlerinden biri olan Ehmedê Xanî hakkında bir yıl boyunca yayınlanan araştırma ve yorumların derlendiği Ehmedê Xanî yıllığının 4'üncü cildi Belge Yayınları'ndan çıktı.

Richard Bach tarafından 1972 yılında yazılan ve başka bir dünya arayışıyla sürüsünden ayrılan bir martının yaşamını konu alan Martı kitabı Aram Yayınları tarafından "Qaqlîbaz" ikinci kez Kürtçe olarak yayınlandı.

Diyarbakır'da 15 yıllık çaba sonucu Mustafa Balı tarafından Kürtçe'nin Dimilki lehçesinden Türkçeye çeviri sözlüğü hazırlandı. Kürt Yazarlar Derneği, ilk kez kararlaştırıp verdiği "Onur Ödülü", Kürt dili ve edebiyatına olan katkılarından dolayı Rojavalı Şair Ehmed Hüseyni layık görüldü. Kürt şair Çetin Lodi, anadilinde yazdığı şiirleri şiir severlerle buluşturdu. Anadilinde şiirler yazan Lodi'nin, "Rê û Rê" isimli şiir kitabı, Na Yayınları'ndan çıktı.

Türkiye'de Kürt kadınlarının son 30-35 yıllık derin acısını konu alan "Başka Dilde Anne Olmak Ya Da Simurg'un Gözyaşları" isimli kitap Belge yayınları tarafından yayınlandı. Sîtav Yayınevi, Kürtçenin gelişmesi ve yaygınlaştırılması için çocuklara yönelik çalışmaları kapsamında İranlı yazar Samed Behrengi'nin 9 çocuk kitabını Kürtçeye çevirerek yayınladı.

Yazar A. Hicri İzgören'in, farklı zamanlarda yayınlanan deneme yazıları Aram Yayınevi tarafından "Sanat ve Hayat" isimliyle kitaplaştırıldı. Aram Yayınları, ilk kez okurlarının karşısına Kürtçenin Kirmanckî (Zazakî) lehçesinde de çıkardığı şiir kitabı ile çıktı.

Önemli kitaplar yayınlandı

Ermeni soykırımının ardından kalanların yaşamlarını anlatan "Kılıç Artıkları" isimli kitap Hrant Dink Vakfı Yayınları tarafından yayınlandı. Özgür Gündem Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hüseyin Aykol'un "Türkiye'de Solun Trajedisi" adlı kitabı Phoneix Yayınevi'nden çıktı. Aykol, kitabında sol hareketin yaşadığı baskılar ve sol hareket içerisinde öne çıkan devrimcilerin yaşamlarını ve yaşadıklarını kaleme aldı. Yazar Nuray Sancar'ın Gezi Parkı eylemlerini kaleme aldığı "Sıcak Haziran: Sonraki Direnişe Mektup" adlı kitabı, Evrensel Basım Yayın'dan çıktı. Norveç Edebiyat ve İfade Özgürlüğü Akademisi tarafından şair Bjornstjerne Bjornson adına verilen "Bjornson Ödülü"ne bu yıl Türkiye'den Yazar Yaşar Kemal layık görüldü. Cemal Süreya Kültür Sanat Derneği tarafından düzenlenen, Cemal Süreya 2013 yılı şiir ödülleri sahiplerini buldu.

'Ötekiler' önemli eserlere imza attı

Gazeteci ve LGBT aktivisti Yıldız Tar'ın kaleme aldığı, sosyalist hareketlerin LGBT hareketi ile ilişkisini ele alan "Yoldaş ben ibneyim, Solun LGBT ile imtihanı" Ceylan Yayınları'ndan çıktı.

7 yıldır tutsak olan Bianet yazarı ve Özgür Radyo eski Yayın Koordinatörü gazeteci Füsun Erdoğan'ın cezaevinde kaleme aldığı "Kadın Önderleşmesinde Rosa Luxemburg" adlı kitabı Belge Yayınları'ndan çıktı.

Sel Yayıncılık tarafından "LGBT Kitaplığı" serisinden, Aras Güngör tarafından hazırlanan Öteki Erkekler kitabı çıktı.

Aram Yayınları 15 kitap yayınladı

Basımını yaptığı öykü, araştırma, tarih, inanç, derleme ve daha birçok türdeki onlarca kitapla özgün yayıncılık çizgisini sürdüren Aram Yayınları bu yıl 8'i Türkçe, 1'i Kırmancki (Zazaki) ve 6'sı Kürtçe (Kurmancî) dilinde bastığı toplam 15 kitap, kitapseverlerin beğenisi için raflardaki yerini aldı.

Gülçiçek Günel Tekin tarafından kaleme alınan, dönemin tanığı Kürtlerden 126 kişi ile yapılan görüşmeler sonucunda hazırlanan ve Ermeni Soykırımı'nı tanıkların ağzından anlatan sözlü tarih çalışması "Beni Yıkamadan Gömün" isimli kitap Belge Yayınları'ndan çıktı.

Can Yayınları'nın kurucusu Erdal Öz'ün anısını yaşatmak için ailesi tarafından her yıl düzenlenen Erdal Öz Edebiyat Ödülü'nün 6'ncısı Cemil Kavukçu'ya verildi.

İrlandalı yazar Samuel Beckett'ın ilk romanı Sıradan Kadınlar Düşü, Hülda Öklem Süloş'un çevirisiyle Sel Yayıncılık tarafından yayımlandı.

Kitap fuarlarına yoğun ilgi

İstanbul Kürt Enstitüsü tarafından her yıl verilen Feqî Huseyin Sağnıç Dil Ödülü düzenlenen törenle Rojava'da çalışmalarını yürüten Kürt Dil Kurumu'na verildi.

Çukurova 6. Kitap Fuarı, TÜYAP Adana Uluslararası Fuarı Kongre Merkezi'nde kapılarını okurlarına açtı. Aram Yayınevi de fuarda 13'ü yeni 100'e yakın kitapla okuyucuyla buluştu.

Varlık dergisi tarafından her yıl düzenlenen Yaşar Nabi Nayır Edebiyat Ödülleri'nde şiir dalında Serap Aslı Araklı, öykü dalında ise Şengül Can ödüle değer görüldü. Fransız yazar Guillaume Apollinaire'in ilk olarak 1911'de basılan kitabı "Genç Don Juan'ın Maceraları" isimli kitabının yayıncısı İrfan Sancı ve çevirmeni İsmail Yerguz , "müstehcenlik" suçlaması ile haklarında açılan davada ertelemeli ceza aldı.

Diyarbakır 4. Kitap Fuarı gerçekleşti. Fuar süresince Can Dündar, Canan Tan, Ahmet Tulgar, Mıgırdiç Margosyan, Mario Levi, Mustafa Armağan, Celile Celil, Ragıp Zarakolu, Yıldız Çakar ve Haluk Gerger gibi önemli isimler okurlarıyla bir araya geldi.

'Amed-Diyarbakır' fotoğraf sergisi Viyana Dünya Müzesi'nde yer aldı

Önemli sergiler gündemde yerini korurken yerellerde açılan sergiler ele aldığı konularla mesajlar vermeye devam etti. Kürt Ressam Ahmet Güneştekin'in çalışmaları tüm dünyada yankı buldu.

Kanser hastalığı nedeniyle yaşamını yitiren ressam Erkmen Senan'ın 100'ü aşkın eseri 'Son Sergi' ismiyle sergilendi. Ressam Adem Bulut tarafından "Ked" isimli resim sergisi Cegerxwîn Gençlik Kültür ve Sanat Merkez'inde açıldı.

Resim sanatçısı Mehmet Kapçak'ın resme başladığı 70'li yıllardan günümüze kadar ürettiği 250'ye yakın eserini içeren retrospektif sergisi Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Sümerpark Sanat Galerisi'nde açıldı.

Viyana Belediyesi'nin davetlisi olarak Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi'nin Diyarbakır Kültür Günleri kapsamında sanatçı Gültekin Tetik'in "Amed-Diyarbakır" fotoğraf sergisi Viyana Dünya Müzesi (WeltMuseum) Sergi Salonu'nda açıldı.

Roboski fotoğrafları serginin ardından kitaplaştırıldı

Galata Fotoğrafhanesi Fotoğraf Akademisi Öğrencilerinin Roboski'de yaptıkları çalışma önce sergi ardından da kitaplaştırıldı.

Nusaybin Belediyesi bünyesinde çalışma yürüten Mitanni Kültür Merkezi öncülüğünde Fotoğrafçı Dûrzan Cîrano'nun sosyal medyada kurduğu Wêneîstan Fotoğraf Grubu tarafından Duhok, Beyrut, Qamişlo, Amerika, Türkiye gibi farklı ülkelerde farklı kişiler tarafından çekilen fotoğraflardan oluşan sergi açıldı.

Fotoğraf sanatçısı Refik Tekin'in, "Tavus'un Kayıp İncileri" adlı fotoğraf sergisi Kırkayak Sanat Merkezi'nde açıldı.

Foto muhabiri Ali Öz, Tarlabaşı'nda yaşanan kentsel dönüşümü belgelediği fotoğraflarını "Tarlabaşı Ayıp Şehir" Fotoğrafev yayınevinden çıktı.

Diyarbakır'da, "Sembollerle Mezopotamya'daki Kadın Portreleri" resim sergisi açıldı. Mezopotamya Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği (MEFSAD) Dünya Kadınlar Günü dolayısıyla 12 fotoğraf sanatçısının "Kadınlarımız" isimli fotoğraf sergisini açtı.

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi'nin sponsorluğunu üstelendiği Mehmet Masum Süer'in "Wêneyên Bêhn Kurdî (Kürtçe Kokulu Fotoğraflar)" adlı fotoğraf sergisi açıldı.

Avustralya'da yaşayan Kayserili ressam Hasan Bağdaş, Mardin'de "Barış'a Doğru "konulu bir resim sergisi açtı. Kürt Ressam Ahmet Güneştekin'in, NewYork'ta dünyanın önce gelen sanat kurumlarından Marlborough Gallery bünyesinde "Ahmet Güneştekin:

Son Dönem Resimler" başlıklı sergisi açıldı.16 Ocak'ta dünyaca ünlü ressam Burhan Doğançay tedavi gördüğü hastanede 83 yaşında vefat etti.

Halkla buluşan müzik etkinlikleri

İstanbul'da İstanbul Caz Festivali önemli sanatçıların katıldığı dev bir organizasyon oldu. Öte yandan başta Munzur ve Berxıbır Festivalleri olmak üzere birçok yerde düzenlenen kültür- sanat etkinliğinde müzik halka ulaştırıldı.

Kürt müzisyen Hivron, yeni albümü "Mem û Zîn/Welat"ı çıkarttı.

Kürt sanatçı Ahmet Kaya'ya Cumhurbaşkanlığı Müzik Onur Ödülü verildi. Ödülü Ahmet Kaya adına Eşi Gülten kaya aldı.

Arabesk müziğin önemli isimlerinden Müslüm Gürses, 4 ay yoğun bakımda tutulduğu hastanede 3 Mart'ta yaşamını yitirdi.

2013'ün son günlerinde ise sanat müziğinin güçlü ismi Adnan Şenses yaşamını yitirdi.

(yk-ag/na/fk)