DİHA - Dicle Haber Ajansı

DENİZ NAZLIM

ANKARA (DİHA) - Türkiye'nin çöken Ortadoğu politikaları, 7 Haziran seçimleri sonrası Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın siyaset kurumuna yaptığı "sivil darbe" ve savaş politikaları, Türkiye'de yatırımları durma noktasına getirdi, artan maliyetler halkın sırtına yüklendi, ekonomi de kriz çanları çalmaya başladı. Dünya ekonomisi ise, başta ABD olmak üzere istediği manevraları yapmadı, FED ile Çin riski piyasalarda sürekli bir belirsizliğe neden oldu. Büyük sermayedarlar dünya ekonomisi için "Kötü bir resim", "Sorun kapitalizmde" açıklamaları yaparken, Yunanistan halkı ise finans kapitale karşı verdiği direniş ile 2015 yılına damga vurdu.

Erdoğan yıl boyu 'faiz lobisine' çalıştı

2015 yılına dolar kurunda 2,33 TL olarak giren Türkiye'de yılsonunda dolar 2,92 TL üzerinde işlem görmeye devam etti. Dolar yıl içinde tarihi bir rekor kırarak 3 TL üzerinde de işlem gördü. Dövizdeki tüm gelişmeler AKP'nin içte ve dışarıda uyguladığı savaş politikaları ve siyasi belirsizlikler yol açarken, şirketlerin dış borçları arttı, onlarca küçük işletme dükkanlarını kapattı. Bir yıl için de TL dolar karşısında 22 değer kaybedip, halkın alım gücü düşerken, gıdaya ise sürekli zam geldi, bir dönem patates 5 TL'yi buldu.

Yıl içinde Erdoğan ve Merkez Bankası (MB) arasında faiz kavgası bir süre sonra tatlıya bağlandı ancak Erdoğan hem MB'ye yönelik baskı açıklamaları hem de 7 Haziran öncesi ve sonrası yaptığı her savaş açıklaması doları daha da arttırdı.

Ayrıca 2015 yılında yapılan iki ayrım seçimin faturası Türkiye halklarının sırtına 30 milyar TL'yi aşkın bir yük bindirdi.

İşçi kanı üzerine ekonomik büyüme

Türkiye ekonomisi, 2015 yılının sonuna doğru açıklanan rakamlarla beklentilerin üzerinde yüzde 4 oranın da büyüdü. Ancak sisteminin temelini oluşturan özel ve kamu yatırımları durma noktasına geldi ve iki seçim geçiren Türkiye'nin büyümesinde iç talep, kamu harcamaları etkili oldu. Bunun yanında ekonomik büyüme son yıllarda binlerce işçinin can verdiği inşaat sektörü üzerinde büyüdü.

Neo-liberalizm

AKP hükümeti 2015 yılı içinde de neo-liberal politikalarını sürdürdü. Kamuya ait birçok kurum özelleştirilirken, Milli Piyango'nun 2 milyar 775 milyon dolara satılması yıla damga vurdu. Ayrıca AKP'nin yeni hükümet programında ise adeta kamuya savaş açıldı.

Sorun kapitalizm!

Dünya ekonomisinde ise yıl boyu FED faizi ve Çin'in piyasalardaki yarattığı riskler tartışıldı. ABD'de ekonomi verilerin istenildiği gibi gelmemesi sonucu faiz artırımı uzun süre yapılamadı. Faiz artırımı isteyen ve istemeyen lobilerin çatışması sonucu FED yılsonunda yüzde 0,25 faiz artışı yaptı. ABD'nin istediği ekonomik manevraları yapamama ve verilerini iyileştirememesi küresel kapitalizmin bir krizi olarak değerlendirilirken, Coca Cola CEO'su Muhtar Kent, dünya ekonomisini "Bu kötü bir resim" diye değerlendirdi. G-20 zirvesinde de bu tarz değerlendirmelere destek geldi ve Koç Holding Yönetim Kurulu Üyesi Ali Koç, dünyadaki eşitsizlik için "Sorun kapitalizmde" açıklamasını yaptı.

Yunan halkı finans sistemine direndi

2015 yılı aynı zamanda Yunanistan halkının SYRİZA'yı iktidara taşıması ve IMF ile Euro bölgesine yönelik direnişine sahne oldu. Euro bölgesinden çıkması gündeme gelen Yunanistan'ın borçları tekrardan yapılandırıldı.

Komünal ekonomi arayışı

Yıl boyunca Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Ekonomi Konseyi bünyesinde başta Van'da olmak üzere kooperatifler kuruldu ve ortak üretilen ürünler, halka, ucuz ve kaliteli olarak sunuldu. Komünal ekonomi perspektifiyle örgütlenen Rojava'da ise, yıl boyunca başta tarım olmak üzere birçok üretim kooperatifi kuruldu.

OCAK

2014 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın MB Başkanı Erdem Başçı'ya "Vatan haini" sözlerine varana kadar yaptığı baskı sonucu, Türkiye'de 2015 yılına MB tarafından faiz indirimiyle girdi.

* 12 Ocak: Geçen yılın Ocak ayında 110 dolar olan Brent petrolün varil fiyatı 48 dolara kadar geriledi.

* 20 Ocak: Merkez Bankası, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın baskıları sonucu faizleri yüzde 0,5 oranında indirdi.

* 27 Ocak: 2014 yılının sonunda "Toprağımızı, Suyumu, Enerjimizi Komünleştirelim; Demokratik Özgür Yaşamı İnşa Edelim" şiarıyla bir araya gelen Demokratik Ekonomi Konferansı'nın kararları doğrultusunda Van'da kent dinamikleri bir araya geldi.

* 27 Ocak: Faizi yüzde 0,5 oranında düşüren MB, 2014 yılında enflasyonun yüzde 8,17 ile yüzde 5 hedefinin üzerinde gerçekleşmesi nedeniyle hükümete açık mektup gönderdi.

Ayrıca Ocak ayında Dolar/TL ise yıla başladığı 2,33 seviyelerinden yükselişe geçerek, ayı 2,44 seviyelerinden tamamladı.

ŞUBAT

5 Şubat: Rusya ile Ukrayna arasında ateşkes imzalandı. Ateşkesin ardından Brent petrolünün varil fiyatı ay içinde 62,97 dolarak kadar yükseldi.

11 Şubat: Dolar/TL psikolojik sınırı geçerek 2,5 TL'yi gördü.

24 Şubat: MB faiz oranlarında yüzde 0,25 oranın da bir düşüş yaparken, Başbakan Ahmet Davutoğlu duruma tepki gösterdi ve faizlerin daha aşağıya çekilmesini yönünde baskı yaptı.

25 Şubat: Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) tarafından açıklanan verilere göre, Cumhurbaşkanlığı Sarayı, yapımının üzerinden geçen 34 gün içinde 1 milyon 140 bin TL elektrik harcadı.

MART

3 Mart: TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, yıllık enflasyon yüzde 8,77 oranında arttı. En çok artış gıda ürünlerinde yaşandı.

3 Mart: Dolar yükselişi Mart ayı başında TL karşısında 2,54'ü görerek, tarihi bir rekor kırdı.

6 Mart: TÜİK, 2014 yılında işsizlik oranını 9,9 olduğunu açıkladı.

9 Mart: HDP, "dolar kurunun hızlı artma, Merkez Bankası'na müdahale edilmesi, siyasi istikrarsızlık nedeni ile ekonominin riske sokulması" gerekçeleriyle Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Ali Babacan hakkında gensoru verdi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın MB'ye yaptığı baskı ve verdiği demeçlerin ülkeyi riske soktuğunu ifade etti.

11 Mart: Cumhurbaşkanı Erdoğan, faiz indirimi için baskı yaptığı MB Başkanı Erdem Başçı ile Cumhurbaşkanı Sarayı'nda görüştü. MB internet sitesinde Erdoğan için 130 sayfalık bir sunum yayınladı.

13 Mart: Merkez Bankası, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşmenin ardından faiz oranlarını yüzde 7,5 oranın da sabit bıraktı.

19 Mart: DTK Ekonomi Komisyonu tarafından Medya Tüketim Kooperatifi kuruldu.

27 Mart: CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, hükümete gelmelerinin ardından eski bakan Kemal Derviş ile çalışacaklarını açıklayarak, olası bir hükümette neo-liberal politikalara yeşil ışık yaktı.

31 Mart: Türkiye'nin 2014 yılında yüzde 2,9 oranında büyüğü açıklandı. Kişi başına düşen milli gelir ise 10 bin 822 dolar oldu.

NİSAN

3 Nisan: TÜİK, enflasyonun Mart ayında yüzde 1,9 oranında arttığını açıkladı.

15 Nisan: İşsizlik yüzde 11,3'e ulaşarak, son 4 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.

24 Nisan: Dolar, TL karşısında yeni bir rekor kırarak, 2,74'ü gördü. Euro ise 2,97'i bularak son bir yılın en yüksek seviyesine çıktı.

27 Nisan: Siyasi partiler seçim beyannamelerini açıklarken Türk-İş açlık sınırının bin 334, yoksulluk sınırının ise 4 bin 344 TL'ye çıktığını duyurdu.

29 Nisan: FED Açık Piyasa Komitesi Nisan ayı toplantısında faiz artırma kararı almadı ve faiz artırımı için Haziran ayını işaret etti.

30 Nisan: Ekonomideki kötü gidişat dış ticaret istatistiklerine de yansırken, ihracatta yüzde 14,4 ithalatta ise yüzde 6,1 oranın da gerileme yaşandı. Dış ticaret açığı 6 milyar 154 milyona yükseldi.

MAYIS

4 Mayıs: TÜİK, yıllık enflasyon oranının yüzde 8,57 oranında artığı açıkladı.

5 Mayıs: 2014 yılı aile bültenine göre hane halklarının yüzde 22,4'ünün yoksulluk sınırının altında olduğu açıklandı.

7 Mayıs: Patatesin kilosu 5 TL oldu.

16 Mayıs: Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi, CHP'nin bin 500 ve HDP'nin bin 800 TL olarak seçim beyannamesinde açıkladığı asgari ücret vaatlerini "sorumsuzluk" olarak nitelendirdi.

29 Mayıs: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) tarafından el konulan Bank Asya'ya TMSF'ye devredildi.

HAZİRAN

8 Haziran: Seçim sonrası yükselişe geçen dolar, TL karşısında 2,80'i gördü. Euro ise bir kez daha 3,11 TL'yi aşarak yılın zirvesine çıktı.

10 Haziran: Türkiye ekonomisi 2015 yılının ilk çeyreğinde yüzde 2,3 oranın da büyüdü. Milli gelir ise

17 Haziran: Faiz artırımına gitmesi beklenen FED, bir kez daha faizleri sabit tuttu.

25 Haziran: DTK Ekonomi Komisyonu tarafından Medya Tüketim Kooperatifi bir ilk gerçekleştirerek "Komün Market" açılışını gerçekleştirdi.

30 Haziran: İhracatta yüzde 18,8, ithalatta ise yüzde 14,4 oranın da azalma yaşandı. Dış ticaret açığı ise 6,8 milyar dolar oldu.

30 Haziran: Yunanistan, IMF'ye olan 1,6 milyar Euro borç taksitini ödeyemedi ve 7. kez temerrüde düştü.

TEMMUZ

1 Temmuz: İhracatta yılın ilk yarısındaki düşüş yüzde 8,1 oranı aştı. İhracat yılın ilk altı ayında 73 milyar dolara geriledi.

3 Temmuz: Enflasyon yıllık bazda yüzde 7,20 oranında arttı.

3 Temmuz: Fitch Ratings, FED'in faiz artırımlarından etkilenecek en riskli şirketlerin Türk şirketleri olduğunu açıkladı.

5 Temmuz: Yunanistan kurtarma paketlerine ilişkin referanduma gitti.

13 Temmuz: Referandum da halkın yüzde 61,3 "hayır" oyu verdiği Yunanistan, Euro bölgesinde kaldı ve borçlar yeniden yapılandırıldı.

14 Temmuz: İran ve batılı ülkeler arasında nükleer konusunda müzakerelere varıldı.

15 Temmuz: Milli Piyango, 2 milyar 775 milyon dolar karşılığında Net Şans-Hitay Ortak Girişim Grubu'na satıldı.

30 Temmuz: Üç yıl aradan sonra Türkiye'nin yeniden içine çekildiği çatışmalı süreçle beraber Temmuz ayı içinde 2,63 TL'ye kadar gerileyen dolar tekrar yükselişe geçti ve 2,78 TL'yi buldu.

Temmuz ayında piyasaların FED faiz artırımı beklentisi, Yunanistan'ın kurtarma paketini kabul etmesi ve İran ile varılan nükleer anlaşma sonrası petrol yüzde 18'lik bir düşüş ile ayı 51,6 dolardan tamamlandı.

AĞUSTOS

3 Ağustos: Enflasyon rakamı yüzde 6,81 oranında açıklandı.

4 Ağustos: Dünyaca ünlü ekonomist Doran Acemoğlu, "çözüm süreci biterse ekonomi için felaket olur" uyarısında bulundu.

13 Ağustos: AKP ile CHP arasında yürütülen koalisyon görüşmelerinin olumsuz sonuçlanması sonucu piyasalar sert tepki verdi ve dolar 2,82'ye çıktı.

14 Ağustos: AKP ve Saray tarafından devreye konulan savaş konsepti sonucu "kriz" söylemlerinin artmaya başladığı günlerde dolar 2,84'ü aştı ve MB müdahalesi ile döviz depo faiz oranını yüzde 3'ten yüzde 2,75'e çekti.

17 Ağustos: Dolar, TL karşısında 2,85'i gördü. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi "Endişe edecek bir durum yok" dedi.

20 Ağustos: Dolar, 3 TL'yi gördü ve piyasalar için psikolojik sınır aşıldı. Böylelikle TL, dolar karşısında yüzde 22 oranında değer kaybına uğradı.

20 Ağustos: Standard Chartered, Türkiye'nin büyüme tahminini yüzde 3,5'ten yüzde 2,8'e indirdi.

EYLÜL

4 Eylül: Dolar, 3 TL üzerinden işlem görmeye başladı.

10 Eylül: Türkiye ekonomisi ikinci çeyrekte yüzde 3,8 oranında büyüme gösterdi.

17 Eylül: FED, faiz artırımı kararını bir kez daha vermeyip, "gevşek para" politikasını sürdürmek zorunda kalması, ABD'nin 7 yıl önce içine girdiği krizden hala ta olarak çıkmadığı bir göstergesi olarak kabul edildi.

29 Eylül: Ekonomide "güven endeksi" yüzde 16,7 ile sert bir düşüş yaşadı ve 70,89 değeri ile tarihin en düşük seviyesine indi.

29 Eylül: Standart&Poor's (S&P) Türkiye'yi FED ve Çin riskinden en çok etkilenecek ilk 5 ülke arasında gösterdi.

EKİM

1 Ekim: Allianz'ın araştırmalarına göre dünyada yaşayan bireylerin toplam borcunun bir önceki yılı göre yüzde 4,3 oranın da arttı ve borçlar toplamda 35 trilyona Euro'ya kadar ulaştı.

2 Ekim: Merkez Bankası döviz rezervleri 3 yıl sonra ilk kez 100 milyar doların altına düştü.

4 Ekim: 7 Haziran öncesi asgari ücret konusunda muhalefete "kaynak yok" şeklinde tepki gösteren AKP, 1 Kasım seçim vaatlerinde asgari ücretin bin 300 TL olacağını açıkladı.

12 Ekim: Nobel Ekonomi Ödülü'nü İngiliz iktisatçı Angus Deaton aldı.

30 Ekim: Türkiye İş Verenler Sendikası, hükümetin son aylarda uyguladığı politikalar nedeniyle ekonominin kötüye gittiği uyarısında bulundu.

Ekim ayında dolar 2,92 TL civarında işlem gördü.

KASIM

3 Kasım: Enflasyon yüzde 6 oranın da arttı.

15-16 Kasım: G-20 zirvesi Antalya'da düzenlendi.

15 Kasım: Koç Holding Yönetim Kurulu Üyesi Ali Koç, G-20 Zirvesinde "Eşitsizliğin ortadan kalkması için kapitalizmin ortadan kalması gerekir… Asıl sorun kapitalizmdir" dedi.

24 Kasım: Türk jetlerinin Rus uçağını düşürmesinin ardından piyasalarda olağanüstü hareketlilik yaşandı.

25 Kasım: Kobanê Kantonu'nda bir tarım kooperatifi daha kurularak, komünal ekonomideki gelişmeler devam etti.

28 Kasım: Rusya Devlet Başkanı Putin, Rus uçağının düşürülmesinin ardından Türkiye'ye yönelik özel ekonomik tedbirler uygulanması yönündeki karar onay verdi.

30 Kasım: AKP'nin hükümet programı "güvenoyu" olarak Meclis'ten geçti. Programda kamu alanlara emniyet ve yargı hariç, tüm kamu alanlarının piyasaya açılmasını ön görün neo-liberal politikalar dikkat çekti.

ARALIK

3 Aralık: Rusya ile Türkiye arasında kurulması beklenen "Türk Akımı" adı altındaki doğalgaz boru hattı iptal edildi.

9 Aralık: Rusya ile yaşanan krizin ardından Akkuyu Nükleer Enerji Santrali inşaatının fiilen durduğu yönünde iddialar basına yansıdı.

10 Aralık: Türkiye ekonomisi iç tüketim ve inşaata bağlı olarak yüzde 4 oranın da büyüdü.

13 Aralık: FED faiz toplantısı öncesi Brent petrolü 36,32 dolara gerilerek 7 yılın en düşük seviyesine indi.

16 Aralık: FED, faizleri yüzde 0,25 oranında artırma kararını açıkladı.

(rp)